<p class="ql-block"><b style="font-size:22px;"> 正是菊黃蟹肥的季節(jié)。自古以來,螃蟹、嫩姜、香醋、美酒構(gòu)成的一道美食里,詩是不可或缺的元素。從魏晉開始,人們漸漸將吃蟹當(dāng)成一件風(fēng)流雅致的飲食消遣,并把吃蟹和飲酒、賞菊、賦詩聯(lián)系起來,給后人們留下許多平仄聲里的蟹之味。</b></p> <p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">【蟹之別稱】</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">宋代傅肱《蟹譜》狀其奇:“蟹,以其橫行,則曰螃蟹;以其行聲,則曰郭索;以其外骨,則曰介士;以其內(nèi)容,則曰無腸?!彼€有許多雅號,如“鐵甲將軍”、“無腸公子”、“橫行公”等等。明李時(shí)珍《本草綱目?介一?蟹》:“螃蟹、郭索、橫行介士、無腸公子?!?lt;/b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">江湖郭索草泥行,</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">不料遭人入鼎烹。</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">——宋朝·楊公遠(yuǎn)</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">醉死糟丘終不悔,</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">看來端的是無腸。</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">——宋·陸游</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">饕餮王孫應(yīng)有酒,</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">橫行公子竟無腸。</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">——清·曹雪芹《紅樓夢》</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">鐵甲長戈死未忘,</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">堆盤色相喜先嘗。</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">——清·曹雪芹《紅樓夢》</b></p> <p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">【蟹之鮮美】</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;"> 古人詠蟹常用“蟹黃”“脂膏”“嫩玉”,形容蟹之鮮美。這些稱謂是指蟹的不同部位:“蟹黃”,是雌蟹紫褐色的葉狀卵巢,煮熟后變?yōu)辄S色;“脂膏”,指雄蟹無色透明膠狀的精囊,熟后呈橘紅色塊狀,有“胸中藏琥珀”之稱;“嫩玉”指螯肉,即甲殼里潔白細(xì)嫩的蟹肉如脂如玉。</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">滿腹紅膏肥似髓,</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">貯盤青殼大於杯。</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">——宋·梅堯臣</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">充滿煮熟堆琳瑯,</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">橙膏醬渫調(diào)堪嘗。</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">一斗擘開紅玉滿,</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">雙螯噦出瓊酥香。</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">——唐·唐玄謙</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">橫行湖海浪生花,</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">糟粕招邀到酒家。</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">酥片滿螯凝作玉,</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">金穰熔腹未成沙。</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">——宋·楊萬里</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;"> 南宋大詩人陸游愛醉蟹,晚年生活困頓,視力又不好,但依然偏愛食蟹。偶一得之,歡喜不已,狀若頑童。有詩證之:“蟹肥暫擘饞涎墮,酒綠初傾老眼明”。</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;"> 清代文學(xué)家曹雪芹堪稱吟蟹食蟹的高手,他《紅樓夢》第三十八回《林瀟湘魁奪菊花詩薛蘅蕪諷和螃蟹詠》里,借主人翁之口賦詩三首,為詠蟹詩一絕。</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">賈寶玉吟道:</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">持螯更喜桂陰涼,</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">潑醋擂姜興欲狂。</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">饕餮王孫應(yīng)有酒,</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">橫行公子竟無腸。</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">臍間積冷讒忘忌,</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">指上沾腥洗尚香。</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">原為世人美口腹,</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">坡仙曾笑一生忙。</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">林黛玉賦詩:</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">鐵甲長戈死未忘,</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">堆盤色相喜先嘗。</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">螯封嫩玉雙雙滿,</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">殼凸紅脂塊塊香。</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">多肉更憐卿八足,</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">助情誰勸我千觴。</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">對茲佳品酬佳節(jié),</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">桂拂清風(fēng)菊帶霜。</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">薛寶釵贊曰:</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">桂靄桐陰坐舉觴,</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">長安涎口盼重陽。</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">眼前道路無經(jīng)緯,</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">皮里春秋空黑黃。</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">酒未敵腥還用菊,</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">性防積冷定須姜。</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">于今落釜成何益,</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">月浦空馀禾黍香。</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">可謂吟哦食蟹之絕唱。</b></p> <p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">【蟹之食法】</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;"> 蟹有腥味,“咸、寒、有小毒”,所以明代大藥物學(xué)家李時(shí)珍提出“鮮蟹和以姜醋佐以醇酒,嚼黃持螯”,吃法最佳。他煮蟹時(shí)要“齏醋供”,想必用以驅(qū)寒去腥,殺菌解毒,并增美味。</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;"> 古人食蟹除了煮、蒸之外,還有糖漬、酒糟。宋代詩人黃庭堅(jiān)有詩:“海饌糖蟹肥,江醪白蟻醇?!北彼卧娙颂K舜欽更有“霜柑糖蟹新醅美,醉覺人生萬事非”的感慨。“糟蟹”,顧名思義,就是用酒糟加其他佐料泡制而成,隋唐時(shí)期以至宋代都十分流行的吃法,糟蟹口訣為:“三十團(tuán)臍不用尖,陳糟斤半半斤鹽,再加酒醋各半碗,吃到明年也不腌?!睂⑷荒感贩湃胍栽沅伒椎墓拗?,再加入半斤鹽、酒醋各半碗,封口糟漬即可。南宋詩人曾幾贊道:“風(fēng)味端宜配曲生,無腸公子藉糟成?!边@是用酒曲、酒糟剛糟成的鮮蟹,風(fēng)味獨(dú)特,正宜品食。</b></p> <p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">【蟹之聯(lián)想】</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;"> 和古代許多詠物詩一樣,在眾多詠蟹詩里,作者往往借助于描寫所托之物的外形特征,來抒發(fā)對生活的感觸。他們解讀外形,挖掘內(nèi)在品質(zhì);聯(lián)系背景,探尋所言之志。</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">“蘇門四學(xué)士”之一的黃庭堅(jiān)對蟹情有獨(dú)鐘,有詩云:</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">怒目橫行與虎爭,</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">寒沙奔火禍胎成。</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">雖為天上三辰次,</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">未免人間五鼎烹。</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">別看你張牙舞爪,橫行霸道,到頭來還是免不了人們捉來“五鼎烹”。</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">清代鄭板橋有一首《題蟹》的詩:</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">八爪橫行四野驚,</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">雙螯舞動威風(fēng)凌。</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">孰知腹內(nèi)空無物,</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">蘸取姜醋伴酒吟。</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">詩人在借螃蟹諷刺知府霸道無真才實(shí)學(xué)。</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">螃蟹,素被視為橫行無忌、為非作歹的反面典型形象,有句民諺:“常將冷眼觀螃蟹,看爾橫行到幾時(shí)?”,而詩人皮日休在《詠蟹》中卻賦以蟹不畏強(qiáng)暴的叛逆性格:</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">未游滄海早知名,</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">有骨還從肉上生。</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">莫道無心畏雷電,</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">海龍王處也橫行。</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">詩人熱情地贊揚(yáng)了蟹的錚錚之骨、無畏之心和不懼強(qiáng)權(quán)、敢于“犯上”的壯舉,寄托了他對無私無畏、敢于“橫行”、沖撞人間“龍庭”的反抗精神的熱烈贊美和大聲呼喚。</b></p>