<p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">?202506,讀了李傳璽選編的胡適經(jīng)典論叢《胡適論歷史》(R525-2525)。</span></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">胡適(1891~1962),曾用名嗣穈,學(xué)名洪骍,后改名適,字適之。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">籍貫安徽省績(jī)溪縣,生于江蘇省松江府川沙縣(今上海市浦東新區(qū))。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"><span class="ql-cursor">?</span>中國(guó)現(xiàn)代思想家、文學(xué)家、哲學(xué)家。</span></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">胡適是一位在多個(gè)領(lǐng)域開(kāi)風(fēng)氣的學(xué)者,一生著述宏富,成就卓著,涉及哲學(xué)、史學(xué)、小說(shuō)考證等領(lǐng)域。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">雖然對(duì)胡適有不同的評(píng)價(jià),但對(duì)其學(xué)術(shù)成果,都比較認(rèn)可。</span></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">胡適的學(xué)術(shù)風(fēng)格,有其自身的特點(diǎn),如實(shí)驗(yàn)主義。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">胡適的實(shí)驗(yàn)主義思想,受其導(dǎo)師約翰·杜威的實(shí)用主義思想影響。具體而言,胡適認(rèn)為實(shí)驗(yàn)主義方法,就是把杜威的“五步說(shuō)”濃縮成“兩步說(shuō)”。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">第一步:歷史的方法,即任何學(xué)說(shuō),都不是孤立地存在的,自有它所發(fā)生的原因,也有它所產(chǎn)生的效果;第二步:實(shí)驗(yàn)的方法,即一切學(xué)說(shuō),都只是一種假設(shè),都必須通過(guò)實(shí)驗(yàn)來(lái)檢驗(yàn)。</span></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">?胡適還進(jìn)一步把它提煉成“大膽的假設(shè),小心地求證”十字箴言。這句話注重的后半句,不管是研究科學(xué),研究國(guó)學(xué),研究治國(guó)之道,需要的是更多的耐心和更多的謹(jǐn)慎。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">實(shí)事求是,不是避開(kāi)事實(shí)問(wèn)題而去談理想主義,不是拋棄現(xiàn)實(shí)問(wèn)題而去重建社會(huì),而是需要有一種實(shí)踐的精神,在事實(shí)中發(fā)現(xiàn)問(wèn)題,并改善現(xiàn)實(shí)。</span></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">胡適的?樂(lè)觀主義。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">胡適不提倡東方的圣人那種無(wú)為。人生在于奮斗,即使在潦倒的窘境,也要對(duì)前途有起碼的樂(lè)觀和自信。一步一步都可以躊躇滿志,把每種進(jìn)步都看成是巨大的希望,這正是胡適對(duì)于人生的樂(lè)觀。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">胡適的樂(lè)觀有其合理來(lái)源。胡適的樂(lè)觀首先是對(duì)科學(xué)的信心。20世紀(jì)中國(guó)與世界的巨大科學(xué)進(jìn)步,使胡適堅(jiān)信科學(xué)可以救國(guó),可以產(chǎn)生新文化,可以“使人類痛苦減除,壽命延長(zhǎng),增加生產(chǎn),提高生活”。?</span></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">胡適的信心也來(lái)自教育。從教育入手來(lái)改變國(guó)家當(dāng)然是個(gè)緩慢的過(guò)程,但胡適認(rèn)為這個(gè)過(guò)程不可超越,相反,教育越失敗越要加強(qiáng)教育,根本的方法只有用全力擴(kuò)大那個(gè)下層的基礎(chǔ),就是要下決心在最短年限內(nèi),做到初等義務(wù)教育的普及。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">?同時(shí),胡適對(duì)經(jīng)濟(jì)制度、民主政治也充滿信心。胡適認(rèn)為,隨著物質(zhì)享受的逐漸增加,人類的同情心也逐漸擴(kuò)大,胡適推崇西方文明,認(rèn)為可以靠西方制度和法律,使得大多數(shù)人能過(guò)上幸福的生活。</span></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">?容忍與自由。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"><span class="ql-cursor">?</span>胡適認(rèn)為容忍是每一個(gè)人的事,是每一個(gè)人的克己功夫,他著重的是每一個(gè)人的態(tài)度問(wèn)題、心理問(wèn)題。</span></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">?胡適的歷史觀主要體現(xiàn)在他對(duì)歷史研究方法的強(qiáng)調(diào)和對(duì)歷史事件的見(jiàn)解上?。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">胡適主張用科學(xué)的方法研究歷史,反對(duì)傳統(tǒng)歷史學(xué)中過(guò)于依賴古籍、神話和未經(jīng)考證的傳說(shuō),認(rèn)為歷史研究應(yīng)當(dāng)建立在確鑿的史料基礎(chǔ)之上,通過(guò)嚴(yán)謹(jǐn)?shù)目甲C和分析來(lái)還原歷史的真實(shí)面貌?。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">?他深受西方實(shí)證主義 和 科學(xué)方法論 的影響,強(qiáng)調(diào)通過(guò)經(jīng)驗(yàn)和事實(shí)來(lái)獲取歷史知識(shí),而非依賴傳統(tǒng)的權(quán)威和教條?。</span></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">胡適歷史觀中的科學(xué)精神與方法,就是“拿證據(jù)來(lái)”。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">這一點(diǎn)可謂開(kāi)啟了中國(guó)現(xiàn)代學(xué)術(shù)的先聲,推動(dòng)了中國(guó)學(xué)術(shù)從清學(xué)的傳統(tǒng)界域,向現(xiàn)代領(lǐng)域的轉(zhuǎn)折。</span></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">《胡適論歷史》 ?是由李傳璽從 《胡適全集》 中精選胡適關(guān)于歷史研究的相關(guān)文章編纂而成,兼具學(xué)術(shù)性與通俗性。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">書中入選篇目短小精悍、通俗易懂、深入淺出,體現(xiàn)了胡適在歷史研究方面的思考與心得,可為讀者提供一些參考?。</span></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">書中介紹:歷史科學(xué)上的證據(jù)絕大部分是不能再造出來(lái)做實(shí)驗(yàn)的,所以做這幾門學(xué)問(wèn)的人,全靠用最勤勞的工夫去搜求材料,用最精細(xì)的功夫去研究材料,用最謹(jǐn)嚴(yán)的方法去批評(píng)審查材料。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">這種功夫和方法,赫黎曾指出是“柴狄的方法”。柴狄的方法,其實(shí)就是我們?nèi)祟愑贸WR(shí)來(lái)判斷推測(cè)的方法。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">歷史科學(xué)的方法,不過(guò)是人類常識(shí)的方法,加上更嚴(yán)格的訓(xùn)練、更謹(jǐn)嚴(yán)的紀(jì)律而已。</span></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">胡適的《中國(guó)思想史綱要》一文中,將中國(guó)思想史的歷史,分為三個(gè)主要時(shí)期。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">紀(jì)元(公元)前的一千年為上古時(shí)期。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">中古佛教及道教時(shí)代,以及一直通過(guò)了紀(jì)元后一千年的全部時(shí)間,都為中古時(shí)期。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">而近世這一時(shí)期,則為中國(guó)理智復(fù)興時(shí)期;這一時(shí)期,遠(yuǎn)從第十世紀(jì)大規(guī)模的刊印書籍,以及第十一世紀(jì)、十二世紀(jì)新孔子學(xué)派起來(lái)的時(shí)代起,一直延長(zhǎng)到我們這個(gè)時(shí)代。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">每一時(shí)期,都占了將近千年的光景。</span></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"><span class="ql-cursor">?</span>古典中國(guó)的理智遺產(chǎn)共有三個(gè)方面:它的人文主義,它的合理主義,以及它的自由精神。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">其所以成為人文主義的,是為了它始終而且明顯地注意人的生活,人類的行為,以及人類的社會(huì)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">如當(dāng)孔子被人問(wèn)應(yīng)當(dāng)如何事鬼神時(shí),他就說(shuō):“未能事人,焉能事鬼?”他又被問(wèn)于死的意見(jiàn)時(shí),他就說(shuō):“未知生,焉知死?”</span></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">?其次,中國(guó)古典思想之所以成為合理,成為唯理智主因,是由于其對(duì)于智識(shí)、學(xué)問(wèn)和思想的重視。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">如孔子說(shuō),“學(xué)而不思則罔,思而不學(xué)則殆”。當(dāng)時(shí),中國(guó)思想的派別很多,從孔子的唯理智主義的態(tài)度(孔子曾明白承認(rèn)過(guò):“吾嘗終日而思矣,不如須臾之所學(xué)也”)。</span></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">人文主義者的興趣,與合理及唯理主義者的方法論結(jié)合起來(lái),這一結(jié)合,就給予古代中國(guó)思想以自由的精神,而且對(duì)于真理的追求,又使中國(guó)思想本身得以自由。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">孔子說(shuō):“君子不憂不懼,”又說(shuō):“內(nèi)省不疾,夫何憂何懼!”講到他自已時(shí),他又說(shuō):“飯疏食,飲水,曲肱而枕之,樂(lè)亦在其中矣。不義而富且貴,于我如浮云”。</span></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">在中國(guó)道德與理智力量?jī)H次于孔子的孟子,也曾經(jīng)更有力的表示過(guò)這個(gè)自由的精神。他說(shuō):“富貴不能淫,貧賤不能移,威武不能屈,此之謂大丈夫?!?lt;/span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">這種人文的、合理的及自由的精神,就是古典時(shí)代對(duì)于理智生活留傳下來(lái)的最大的遺產(chǎn)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"><span class="ql-cursor">?</span>也就是因?yàn)檫@個(gè)精神,所以方能使得那個(gè)時(shí)代多樣的理論、社會(huì)及政治作品,現(xiàn)在讀起來(lái),還是和我們現(xiàn)代的作品一樣。</span></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">?以懷疑態(tài)度研究一切:實(shí)事求是,莫作調(diào)人。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">這就是那些中國(guó)思想家的精神,他們?cè)怪袊?guó)理智自由的火炬,永遠(yuǎn)不息。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">?也就是這個(gè)精神,方使中國(guó)的思想家們,在這個(gè)新世界上,新時(shí)代中,還覺(jué)得完全地自如與合適。</span></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">《道家》一文中,介紹了道家的來(lái)源與宗旨。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">戰(zhàn)國(guó)晚年以后,中國(guó)思想多傾向于折衷混合,無(wú)論什么學(xué)派,都可以叫做“雜家”??偫ㄆ饋?lái),這時(shí)候有三個(gè)大思想集團(tuán)都可以為“雜家”:</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">一、秦學(xué),可用《呂氏春秋》和李斯作代表。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">二、魯學(xué),即儒家。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">三、齊學(xué),即“黃老”之學(xué),又叫做“道家”。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">秦學(xué)與齊學(xué)同是復(fù)合學(xué)派,同用自然主義的思想作中心,而其中頗有根本的不同。</span></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">秦以前沒(méi)有“道家”之名,“道家”只是指那戰(zhàn)國(guó)末年以至秦漢之間新起來(lái)的黃老之學(xué)。漢朝學(xué)者也知道這個(gè)學(xué)派起來(lái)其晚。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">“道家”是秦漢之間新起的一個(gè)大混合學(xué)派,又名“黃老之學(xué)”。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">道家之名,不見(jiàn)于秦以前古書,最初見(jiàn)于《史記·陳平世家》。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">《史記·樂(lè)毅傳》之末,附有黃老之學(xué)的傳授世系,其人皆戰(zhàn)國(guó)末年之漢初時(shí)人,其地在齊國(guó)膠西高密一帶。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">《史記》中用“道家”與“黃老家言”兩個(gè)名詞,往往可以互換著用,道家即是這個(gè)新起的黃老學(xué)派。</span></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">道家的中心思想是:</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">自然變化的宇宙觀(萬(wàn)物固以自然,圣人又何事焉?);</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">放任無(wú)為的政治觀(處事位者如尸,重為惠,若“重為暴”);</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">養(yǎng)生保真的人生觀(賤物而貴身,自得尚已)。</span></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">?“讀《呂氏春秋》”一文中,提到了《呂氏春秋》的貴生主義。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">《呂氏春秋》的《序意》篇中說(shuō)到:</span></p><p class="ql-block">天曰順,順維生。</p><p class="ql-block">地曰固,固維寧。</p><p class="ql-block">人曰信,信維聽(tīng)。</p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">第一是順天,順天之道在于貴生。第二是固地,固地之道在于安寧。第三是信人,信人之道在于聽(tīng)言。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">“三者咸當(dāng),無(wú)為而行”。無(wú)為而行,只是依著自然的條理,把私意小智平下去,這便是“行其數(shù),循其理,平其私”。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">一部《呂氏春秋》只說(shuō)這三大類的事,貴生之道,安寧之道,聽(tīng)言之道。其用這三大綱來(lái)匯總古代的思想。</span></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">?“拔一毛而利天下,不為也”。這就是貴生的根本思想之一。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">因?yàn)樘煜螺p于一身,故以身為人死,或以身為理想死,才是真正看得起那一死。這才叫一死重于泰山,豈但重于泰山,直是重于天下。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">《呂氏春秋》的個(gè)人主義在政治上并不主張無(wú)政府,政府之設(shè)是為一群之力的。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">“天下非一人之天下也,天下之天下也”。(《貴公》)</span></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">?《書院制史略》一文中,介紹了書院的歷史。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">書院在頂古的時(shí)候,無(wú)史可考;因古代的學(xué)校,都是私家設(shè)立,不甚出名。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">周朝學(xué)制,亦無(wú)書院的名稱。戰(zhàn)國(guó)時(shí)候,講學(xué)風(fēng)起,私家學(xué)校漸為人所器重。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">漢時(shí)私家傳授之盛,為古所未有。觀漢朝的國(guó)子監(jiān)太學(xué)生,多至數(shù)萬(wàn)人,即可見(jiàn)學(xué)風(fēng)之盛。</span></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">六朝時(shí)候,除官學(xué)外,復(fù)有精舍。此精舍系由少數(shù)的貴族或士大夫在郊外建屋數(shù)橡,以備他們春夏射御,秋冬讀書的處所。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">唯此精舍,仍由私家學(xué)塾蟬蛻而來(lái),其教授方法,與佛家講經(jīng)相同。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">佛家講經(jīng)只許和尚沉思默想,倘和尚不明經(jīng)理而欲請(qǐng)教于大和尚,此時(shí)大和尚就以仗叩和尚之頭,在問(wèn)者雖受重?fù)?,毫無(wú)怨言,仍俯首思索如故,有時(shí)思索不得,不遠(yuǎn)千里朝拜名山,俾一旦觸機(jī)覺(jué)悟,此法系啟發(fā)學(xué)者思想。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">?不籍外界驅(qū)策而能自動(dòng)學(xué)習(xí);所以精舍也采取佛家方法。其后道家講經(jīng),也和佛家相同。</span></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">到唐明皇的時(shí)候,始有書院的名稱。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">?書院之有學(xué)校的價(jià)值,固自唐始,但至宋朝更進(jìn)步了。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">?文中介紹了書院的精神<span class="ql-cursor">?</span>:代表時(shí)代精神,講學(xué)與議政,自修與研究。</span></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">讀此書使我們對(duì)我國(guó)的歷史、研究歷史的方法、諸子百家、一些學(xué)術(shù)的演變過(guò)程和中西方文化的融合等,有了進(jìn)一步的了解。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">有些說(shuō)法,如對(duì)詞的起源,一些詩(shī)詞的作者、作品和一些觀點(diǎn)等,與其他書籍也有些不同和區(qū)別,讀后讓人啟發(fā)和思考。</span></p>