<p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">汪子卿在《泰山志》概括泰山:「</span><i style="font-size:20px;"><u>其支麓蜿蜒,東極于海,西越靈巖、故山,以極于鰲山,北有長白,而南則云云、亭亭、介丘、梁父、蒙、嶧、尼丘,培塿環(huán)列,惟徂徠、鞍牛密邇山址。大哉岳乎!</u></i><span style="font-size:20px;">」</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">又《靈宇》敘述:「</span><i style="font-size:20px;"><u>靈巖寺,……,峰巒聯(lián)屬,其實統(tǒng)曰泰山,……,蓋岳志之不可遺者</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">繼續(xù)前行,山林郁郁蔥蔥,群山連綿不絕,云霧繚繞其間。平野長天一色蒼茫無際,四周群山萬壑,左右朝拜泰山。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">此為《泰山舊圖》,源于明嘉靖 汪子卿《泰山志》。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">臨近中天門,兩旁峰巒竟秀,溪流潺潺,美不勝收,江山如此多嬌。</span></p> 1 回馬嶺 <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">我繼續(xù)向上攀登,在臺階東側(cè)有一個碑刻嵌在石墻內(nèi),這是「</span><i style="font-size:20px;"><u>重修盤路記碑</u></i><span style="font-size:20px;">」,題額為「</span><i style="font-size:20px;"><u>山東候補道蕭應椿奉母遺命修盤道后立</u></i><span style="font-size:20px;">」,落款為「</span><i style="font-size:20px;"><u>光緒三十二年十月</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">蕭培元在山東按察使任上去世,鞠躬盡瘁,中年得子,給他取名為蕭應椿。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">蕭應椿,清光緒十九年考中舉人。光緒三十一年,兼任山東大學堂總監(jiān),即校長。三十二年,擢升山東農(nóng)工商務局總辦,主管全省工商業(yè)。也是在此期間,他尊母遺命完成了部分泰山盤道的修葺工作。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">出壺天閣迎面遇到的第一關(guān)是回馬嶺,眼前就是雙柱式石坊,1937年重修時吳紹曾題額「</span><i style="font-size:20px;"><u>回馬嶺</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">回馬嶺坊位于迴馬嶺上,古稱「</span><i style="font-size:20px;"><u>石關(guān)</u></i><span style="font-size:20px;">」,地處山路陡峭,明蕭協(xié)中《泰山小史》記載:「</span><i style="font-size:20px;"><u>登岱至此,石磴更危,馬不能上</u></i><span style="font-size:20px;">」。故名回馬嶺。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">相傳宋真宗趙恒登封泰山于此回馬易輿,也有人認為是東漢光武帝劉秀于建武中元元年登封泰山時「</span><i style="font-size:20px;"><u>至中觀留馬</u></i><span style="font-size:20px;">」,遺名「</span><i style="font-size:20px;"><u>迴馬嶺</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">明蕭協(xié)中著《泰山小史》時認為,是唐玄宗李隆基于開元十三年騎馬登封泰山時,至此馬不能上而得名。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">應劭在《漢官馬第伯封禪儀記》記載:「</span><i style="font-size:20px;"><u>是朝上山騎行,往往道峻峭,……,乍步乍騎,且相半至中觀留馬</u></i><span style="font-size:20px;">」。路邊摩崖上有乾隆題刻為證:「</span><i style="font-size:20px;"><u>昔人回馬地,進馬跋巖扃。夫子有明訓,功毋一簣停</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">《泰山新圖》標注回馬嶺,圖源于明萬歷查志隆《岱史》插圖。</span></p> <p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="font-size:20px;">1959年回馬嶺舊照片</span></p> 2 增福寺 <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">沿北向盤道再次上行,右側(cè)有一座廟宇矗立于盤道盡頭的石基上面,坐北朝南,為四柱五架梁五檁前廊式構(gòu)造,重梁起架,單脊仰瓦硬山頂,飛檐翹角,檐下雕梁畫棟,懸掛一匾額,上書「</span><i style="font-size:20px;"><u>增福廟</u></i><span style="font-size:20px;">」三個藍底鎏金大字,其兩側(cè)廊柱鑲嵌一副篆字楹聯(lián),黑底鎏金,書寫「</span><i style="font-size:20px;"><u>天增歲月人增壽;春滿乾坤福滿門</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">清代《泰山志》記述:「</span><i style="font-size:20px;"><u>增福廟,在跨虹橋北,西有元君殿,北有迎天坊</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">清嘉慶年間《泰山植柏樹記》碑也有敘述:「</span><i style="font-size:20px;"><u>二虎廟至增福廟種柏一千株、增福廟至飛云澗種柏四百七十株</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">《岱覽》記載:「</span><i style="font-size:20px;"><u>蛟龍石)西,舊有迎天坊,圮。有增福廟,為元君殿</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">增福相公,姓李名詭祖,南北朝時期北魏曲周縣令,中國民間信仰的財神,又稱福善平施公。</span></p> <p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="font-size:20px;">1934年增福寺舊照片</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">在增福廟西側(cè)盤路的石壁上,有清咸豐的兩江總督何桂清在道光丁末年攜友游泰山的石刻:「</span><i style="font-size:20px;"><u>道光丁未二月十七日,督學使者昆明何桂清,偕平湖高振鏌、上元王至華、陽湖莊敏、蕭山來獻琛、固始元偉、無錫秦緗業(yè)、歸安姜賡元同登。夜宿碧霞宮,次日黎明,養(yǎng)云亭觀日出</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">石碑記錄了他們的游覽經(jīng)過,是夜宿在碧霞宮,次日黎明登養(yǎng)云亭觀日出。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">何桂清(1816-1862),云南昆明人,進士出身,歷任編修、內(nèi)閣學士、兵部侍郎、江蘇學政、禮部與吏部侍郎等職。道光二十七年即登泰山題刻之年,他任內(nèi)閣學士,兼禮部侍郎,當時正在山東學政。咸豐四年五月,清政府命令何桂清為兩江總督。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">回馬嶺坊東盤路旁的石壁上,有摩崖石刻《重修泰山盤道記》,楷書體,鐫勒于清光緒三十二年九月廿日。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">起因是蕭應椿的母親自同治初年先后隨蕭培元父子二人宦居濟南,對泰山老奶奶特別崇奉,曾多次到泰山許愿、還愿。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">老夫人臨終前留下遺言,要兒子為她捐修泰山祠宇盤道,以了卻自己多年的夙愿。光緒三十一年夏秋,泰山一帶雨量豐沛,山洪爆發(fā),登山盤道損毀嚴重。蕭應椿慷慨解囊助修,工程于次年秋竣工。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">時任泰安知府的玉構(gòu)撰寫了《重修泰山盤路記》,刻石于迴馬嶺附近,敘述了工程的修建過程,并對蕭應椿捐助之事作了記述。蕭應椿也有「</span><i style="font-size:20px;"><u>奉母遺命重修盤路</u></i><span style="font-size:20px;">」刻石,在壺天閣附近,以志紀念。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">泰安知府玉構(gòu)撰文,鴻臚寺序班錢寅賓書丹,碑文記載了泰山盤路重修情況。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">我將《重修泰山盤路記》抄錄如下:</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">「</span><i style="font-size:20px;"><u>泰山路有齊魯為五岳之一,自岱宗坊以□□,頂程極可五十里,仰而觀之,峻極于天,其上若天柱,曰觀諸峰,尤為斗絕不有盤路,誰步其□,顧累石包崖,率以年久失修,病其欸圮,光緒己已夏秋雨甚,山水暴發(fā),逐將舊有盤路沖毀,無存時。</u></i></p><p class="ql-block"><i style="font-size:20px;"><u>李叔堅太守尚令泰安請于臺司發(fā)款,修繕估計雖不□萬串,而時艱財絀頗費躊躇適,蕭紹庭觀??泰其太夫人之遣命,悅?cè)灰跃杩顬榧喝危斯な伎私?jīng)營焉,是役也,原估凡九千余緡經(jīng),吳竹樓太守核減其二,而屬揚紳玉成錢紳奉祥董理之。丙午夏閏於,囗位三太守任內(nèi)厥事告葴焉。時閱七八月動用載五千緍耳以其樽節(jié)余貲發(fā)商生息為歲修費意良善已維時。</u></i></p><p class="ql-block"><i style="font-size:20px;"><u>竹樓太守既調(diào)首郡,叔堅升任沂州,位三宋太守亦受代而去,而承諸君子后適厥成,奉檄收工,登山一覽深口,蕭觀發(fā)之克競光志,並信揚錢雨紳經(jīng)事核,歲為以此邦賢者,而竹樓太守之知人善任,尤不可及,故樂得而記之。</u></i></p><p class="ql-block"><i style="font-size:20px;"><u>至于山之勝,概形諸歌詠傳之碑碣者夥矣,可以不記,第記其事之顛未如此云。</u></i></p><p class="ql-block"><i style="font-size:20px;"><u>知秦安府事宗室玉構(gòu)謹撰</u></i></p><p class="ql-block"><i style="font-size:20px;"><u>鴻臚寺序班錢寅賓敬書</u></i></p><p class="ql-block"><i style="font-size:20px;"><u>大清光緒三十二年歲次丙午九月廿曰勒石</u></i>」。</p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">登上回馬嶺,山勢陡峭,盤路曲折,盤路的中間一段,形狀就像馬蹄,故此段盤道為「</span><i style="font-size:20px;"><u>馬蹄盤</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">順山路曲折回環(huán),遂見「</span><i style="font-size:20px;"><u>峰回路轉(zhuǎn)</u></i><span style="font-size:20px;">」石刻,楷書,后有題跋:「</span><i style="font-size:20px;"><u>乙酉姑洗月上浣,歷邑刁文元書</u></i><span style="font-size:20px;">」。此句源于歐陽修《醉翁亭記》。系歷城人刁文元于光緒十一年農(nóng)歷三月上旬題書。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">在崖壁上,可以看到七個紅色大字「</span><i style="font-size:20px;"><u>勒馬迥看岱嶺云</u></i><span style="font-size:20px;">」,落款為「</span><i style="font-size:20px;"><u>庚辰春,同永善、衣泉登岱進香,小憩于此。社眾囑余題壁,爰拈大字,不計工拙,即以誌岱宗之勝境云爾。歷下房文奎</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">此題刻位于迥馬嶺北,摩崖之上,系庚辰春,猜測為清代,歷下房文奎題書,行書題。這是對此處美景的極致贊美。</span></p> 3 迎天坊 <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">繼續(xù)沿盤道東行折而南上,就到了「</span><i style="font-size:20px;"><u>迎天</u></i><span style="font-size:20px;">」坊,這里也是「</span><i style="font-size:20px;"><u>快活三里</u></i><span style="font-size:20px;">」盡頭。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">站在坊前俯瞰,只見背后「</span><i style="font-size:20px;"><u>增福廟</u></i><span style="font-size:20px;">」若隱若現(xiàn)于蒼松翠柏中,在陽光的映射下熠熠生輝。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">這里有平臺,一顆巨樹掩映其間,遠處就是藥王殿,又名金星亭,建造年代已無從考證,坍塌以后由清朝著名建筑師魏祥重建于道光年間。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">現(xiàn)在的建筑是1981年再次重修的。藥王殿雖然只是一間石屋,但并沒有孤零之感,反而在古樸的盤道上顯得別具特色。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">清朝學者唐仲冕《岱覽》記載:「</span><i style="font-size:20px;"><u>佛老之宮,群靈之府,依巖緣谷,比比皆是</u></i><span style="font-size:20px;">」。泰山的廟宇三教并存,更多的卻是民間神祠。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">該藥王殿門朝西,是石頭砌成的,四個角均為石柱,整個殿為歇山頂無梁檁結(jié)構(gòu)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">亭周圍砌石墻,上有壓檐石,西向辟門,以石鑿門框。門口兩側(cè)有楹聯(lián):「</span><i style="font-size:20px;"><u>造物有資五色石;回生獨普四時春</u></i><span style="font-size:20px;">」。亭之南、北各有一圓窗,中間鑲井字紋石雕窗棱。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">藥王殿供奉的是唐代孫思邈,里面有塑像。</span></p> <p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="font-size:20px;">1934年藥王殿舊照片</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">藥王殿西有殿宇三間,坐北朝南,為前出廊五脊硬山頂,面闊三間,橫匾書寫「</span><i style="font-size:20px;"><u>觀音殿</u></i><span style="font-size:20px;">」,兩側(cè)楹聯(lián)為「</span><i style="font-size:20px;"><u>誓愿宏深十方同化;慈悲廣大三德俱圓</u></i><span style="font-size:20px;">」。內(nèi)供觀音、普賢、文殊三菩薩。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">創(chuàng)建年代無考,明、清時重修。同藥王殿一樣,三大仕殿規(guī)模不大,但建筑風格不同。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">隔壁月牙亭改為商店,大概是新添加的建筑。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">旁邊石碾子背后一塊山石,我發(fā)現(xiàn)有「</span><i style="font-size:20px;"><u>氣象萬千</u></i><span style="font-size:20px;">」刻字。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">山石上有「</span><i style="font-size:20px;"><u>氣象萬千</u></i><span style="font-size:20px;">」,落款為「</span><i style="font-size:20px;"><u>民國三十一年夏同游青島,八月五日歸途登泰山極頂,露宿觀日出,洵為生平壯游。因題四字,以志鴻爪。同游者尚有公展兒子維新。上虞王延松撰,吳興潘公展題</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">此題并跋刻在斬云劍北約200米路北石壁上,就在月牙亭北側(cè),刻于民國三十一年,楷書。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">王延松時任商報董事長,潘公展時任申報董事長,兩個新聞出版界之大亨至此一游。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">在泰山迎天坊北約150米路東有一巨石,石頭南部靠路邊,北部順山勢蜿蜒伸向東北,到靠近山崖處陡然立起來,正如清代《泰山道里記》記載這里為「</span><i style="font-size:20px;"><u>蛟龍石</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">石頭上刻有「</span><i style="font-size:20px;"><u>蛟龍石</u></i><span style="font-size:20px;">」,為楷書,落款為:「</span><i style="font-size:20px;"><u>福建邵武方遇熙題</u></i><span style="font-size:20px;">」,無年號。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">靠近懸崖,有一平臺,看到的這一人多高的巨石,上刻「</span><i style="font-size:20px;"><u>斬云劍</u></i><span style="font-size:20px;">」三字,據(jù)說它具有斬云化雨的功能。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">繼續(xù)前行,發(fā)現(xiàn)「</span><i style="font-size:20px;"><u>五嶽之尊</u></i><span style="font-size:20px;">」石刻。居斬云劍之北,快活三里道路旁的崖壁上,橫刻楷書。首刻「</span><i style="font-size:20px;"><u>民國十年仲春之月</u></i><span style="font-size:20px;">」,末署「</span><i style="font-size:20px;"><u>富坡王晉題</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">位于快活三里之北段石壁上有「</span><i style="font-size:20px;"><u>佛</u></i><span style="font-size:20px;">」字石刻,行書體。無首題和落款,何人所為?不知。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">接著就是「</span><i style="font-size:20px;"><u>既雨晴亦佳</u></i><span style="font-size:20px;">」石刻,落款為「</span><i style="font-size:20px;"><u>丙午首夏,冒雨登岱宿山中, 次日晴霽書此五字,以誌勝景,天津?qū)幨涝?lt;/u></i><span style="font-size:20px;">」,標點符號是我斷句的。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">?此語出處有多處,如杜甫的「</span><i style="font-size:20px;"><u>皇天久不雨,既雨晴亦佳</u></i><span style="font-size:20px;">」和宋代仇遠的「</span><i style="font-size:20px;"><u>昨夜雨鳴渠,既雨晴亦佳</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">遠處東側(cè)石壁上,有「</span><i style="font-size:20px;"><u>云路先聲</u></i><span style="font-size:20px;">」石刻。橫刻隸書。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">題刻「</span><i style="font-size:20px;"><u>云路先聲</u></i><span style="font-size:20px;">」,隸書體,系清宣統(tǒng)庚戌年二月,海鹽王宷基題書,后有跋文:「</span><i style="font-size:20px;"><u>宣統(tǒng)庚戌二月,偕烏程章君祖僖、謝君毓洙同登代巔,伯兄宗基命摩崖題字。海鹽王桌基</u></i><span style="font-size:20px;">」。標點符號是我斷句的。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">王家基(1872-1940),號君擇,清末與民國書法家。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">在步天橋北約兩百米處的盤路西側(cè)旁邊的石頭上發(fā)現(xiàn)「</span><i style="font-size:20px;"><u>山高水長</u></i><span style="font-size:20px;">」石刻,橫刻隸書。首刻「</span><i style="font-size:20px;"><u>中華民國二十一年七月</u></i><span style="font-size:20px;">」,末署「</span><i style="font-size:20px;"><u>海軍軍官旅行團謹志</u></i><span style="font-size:20px;">」,看來,公費旅行的早就有。</span></p> 4 二虎廟 <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">來到中天門,首先看到的是一座小型的廣場,有一座石坊,上面有用經(jīng)石峪大字集成的「</span><i style="font-size:20px;"><u>中天門</u></i><span style="font-size:20px;">」三個大字。北面石階之上有三間大殿,原為二虎廟,現(xiàn)在改為「</span><i style="font-size:20px;"><u>財神廟</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">為何叫「</span><i style="font-size:20px;"><u>二虎廟</u></i><span style="font-size:20px;">」呢?,據(jù)說泰山老奶奶到泰山來修煉,有兩只虎攔著,老奶奶告知:「</span><i style="font-size:20px;"><u>我上山要修煉成了,把神都收下來,在這兒修上‘二虎廟’</u></i><span style="font-size:20px;">」。 這兩只虎聽后點了點頭,閃開,等老奶奶上山修煉成了神,先把碧霞祠修好,又回去修「</span><i style="font-size:20px;"><u>二虎廟</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">這是1972年修復的二虎廟,現(xiàn)為財神廟,供奉財神趙公明,在隔壁有1973年所建茶樓,排坊西南有清末德國人所建別墅,在1931至1937年為韓復榘避暑官邸,現(xiàn)在改建為賓館。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">財神廟面闊三間,門口兩側(cè)廊柱有楹聯(lián),書寫「</span><i style="font-size:20px;"><u>身騎黑虎廣招財;心鏡公明常進寶</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">廟前南側(cè)臺基內(nèi)嵌有清同治六年泰安縣令楊寶賢撰寫的「</span><i style="font-size:20px;"><u>重修泰山二虎廟記略</u></i><span style="font-size:20px;">」碑,記載了黑虎神的起源以及修建二虎廟的原因。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">廟前南側(cè)臺基內(nèi)嵌有新的《重修財神廟碑記》,我將全文抄錄如下:</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">「</span><i style="font-size:20px;"><u>巍巍泰山,五岳獨尊,財神廟內(nèi)祀財神趙公明元帥,創(chuàng)建年代無考。因年久失修彩畫脫落,山東紅日東升科技有限公司董事長楊長崗先生,慷慨解囊,捐資13萬元重修彩繪,為彰此善舉,特立石以記。開竣工時間:二0二0年九月十八日開工,十月十入日完工。</u></i></p><p class="ql-block"><i style="font-size:20px;"><u>施工單位:山東五岳古建筑工程有限公司</u></i></p><p class="ql-block"><i style="font-size:20px;"><u>承辦單位:泰山管委中天門管理區(qū)</u></i></p><p class="ql-block"><i style="font-size:20px;"><u>二0二0年十月十八日</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">旁邊嵌有清同治六年泰安縣令楊寶賢撰寫的《重修泰山二虎廟記略》碑,碑文摘要:「</span><i style="font-size:20px;"><u>二虎廟建于中天門北,塑黑虎神,創(chuàng)于何時,圮于何日,悉無由考,……,此山神靈呵護,凡一切傷人猛獸,向未所聞。特山中往來,日不乏人,崇巖巨壑,過者多畏心,其廟之建為此也</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">二虎廟為山東省文物保護單位,立碑以志。</span></p> 5 中天門 <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">來到「</span><i style="font-size:20px;"><u>中天門</u></i><span style="font-size:20px;">」,又叫「</span><i style="font-size:20px;"><u>二天門</u></i><span style="font-size:20px;">」,門坊為雙柱單門式,有牌坊底墊石一邊一個,抱鼓石四個,額板刻「</span><i style="font-size:20px;"><u>中天門</u></i><span style="font-size:20px;">」,額枋上浮雕卷草紋及祥云紋,上置座斗,斗上托石雕五脊四坡頂,上嵌正脊石三塊,包括兩個石雕正吻。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">據(jù)清代《岱覽》記載:「</span><i style="font-size:20px;"><u>舊有黃峴嶺坊,圮?!?,其南有坊,額二天門,則登岱之半也</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">但從民國時老照片看,原中天門坊陽面題額「</span><i style="font-size:20px;"><u>中天門</u></i><span style="font-size:20px;">」,陰面題額「</span><i style="font-size:20px;"><u>伏虎廟</u></i><span style="font-size:20px;">」,字都是楷書。在1956年整修石坊時,都改成了經(jīng)石峪體的集字石刻,其余石構(gòu)件基本沒動。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">中天門峻嶺闊谷,風景秀麗,樓閣簇擁,登臨可賞中魯大地。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">清代道光十九年,孔憲彝在此題刻:「</span><i style="font-size:20px;"><u>長風莽蕩日曛朧,回指天門又幾重。云海平銷三萬里,朗吟人在眾高峰</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">民國時期的中天門,橫坊和兩側(cè)立柱均有當時的標語。</span></p> <p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="font-size:20px;">民國時期中天門舊照片</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">我站在中天門之外,抬頭就是南天門懸梯,背后俯瞰汶河如帶,東觀中溪山聳立入云,西見眾山森列,此地群峰競秀也。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">明代蕭協(xié)中《二天門》詩云:「</span><i style="font-size:20px;"><u>危梯百磴入旻蒼,宮闕崔巍俯大荒。云鎖洞門飄細細,煙生璧水起茫茫。山情似欲呈人媚,客袂偏宜襲草香。展轉(zhuǎn)縱觀忘世慮,不知杖履屬何郎</u></i><span style="font-size:20px;">」。從此蜿蜒上升,石階盤道恰如天梯倒懸也。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">我看到張愛萍將軍的草書題詞:「</span><i style="font-size:20px;"><u>但去莫復問,白云無盡時</u></i><span style="font-size:20px;">」,記得是王維的詩句。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">中天門稍北盤道東側(cè)石壁上,看到「</span><i style="font-size:20px;"><u>虎</u></i><span style="font-size:20px;">」字石刻,末署「</span><i style="font-size:20px;"><u>吳大澂</u></i><span style="font-size:20px;">」。資料介紹刻于光緒十二年,這位清末著名金石學家和文學家將「</span><i style="font-size:20px;"><u>虎</u></i><span style="font-size:20px;">」字變形成有腳有尾,翹尾蹲坐,栩栩如生,格外傳神,為泰山字刻之精華之一。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">這是中央民族大學泰山石刻展的拓片。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">在中天門之北盤道東側(cè)的單獨一塊石頭的石壁上,豎刻楷書:「</span><i style="font-size:20px;"><u>接踵過青天,高山群仰止。為問熙攘人,曾否憶國恥</u></i><span style="font-size:20px;">」,末署「</span><i style="font-size:20px;"><u>民國二十一年六月余江吳邁</u></i><span style="font-size:20px;">」。標點與斷句是我加的,時值日本侵略中國。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">步天橋附近的盤道側(cè)一塊圓石的石壁上,豎刻行書:「</span><i style="font-size:20px;"><u>長風莽蕩日曛朧, 回指天門又幾重。云海平鋪三萬里, 朗吟人在宗高峰</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">?落款「</span><i style="font-size:20px;"><u>曲阜孔憲彝題、長白承恩、洪都陳世忻、長沙彭英同登,時道光巳亥八月七日</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">標點符號及斷句我添加的,孔憲彝是孔子七十二代孫、晚清著名詩人、學者。曾任官內(nèi)閣中書,善詩、畫、篆刻。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">另外一塊「</span><i style="font-size:20px;"><u>中華精神</u></i><span style="font-size:20px;">」石刻,橫刻行書。首刻「</span><i style="font-size:20px;"><u>一九八三</u></i><span style="font-size:20px;">」,末署「</span><i style="font-size:20px;"><u>黎玉</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">在中天門稍北盤道東石壁上發(fā)現(xiàn)「</span><i style="font-size:20px;"><u>虎</u></i><span style="font-size:20px;">」字石刻,末署「</span><i style="font-size:20px;"><u>癸亥張□三</u></i><span style="font-size:20px;">」。此草書「</span><i style="font-size:20px;"><u>一筆虎</u></i><span style="font-size:20px;">」沉雄有力,力透絕壁,豎筆虛筆飛白,頗具虎尾。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">中天門北路東側(cè)石壁上,一塊橢圓巨石上方豎刻楷書為「</span><i style="font-size:20px;"><u>道光己亥歲三月十七日協(xié)辦大學士吏部尚書湯金釗、 刑部左侍郎吳文镕、刑部員外郎祥麟、黃恩彤、主事易棠、泰安府知府崇恩、泰安縣知縣姜宮綬同登</u></i><span style="font-size:20px;">」,標點符號及斷句我添加的,這個石刻屬地方官員陪同中央領(lǐng)導巡察登山記事所刻。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">中天門北的快活三里處,豎刻隸書「</span><i style="font-size:20px;"><u>大清光緒丁亥年三月,蜀中仲蓹由桂森,雨農(nóng)席慶云,漱泉王丙愨,湘泉王丙懿同游</u></i><span style="font-size:20px;">」。標點符號及斷句我添加的。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">另外一處為「</span><i style="font-size:20px;"><u>俆障平原</u></i><span style="font-size:20px;">」,許多文章介紹是「</span><i style="font-size:20px;"><u>保障平原</u></i><span style="font-size:20px;">」,這是錯誤的,保的異體字沒有俆,俆古義同「</span><i style="font-size:20px;"><u>徐</u></i><span style="font-size:20px;">」,有遲緩之意。落款為「</span><i style="font-size:20px;"><u>民國九年,九江蔡懋星</u></i><span style="font-size:20px;">」。 </span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">云步橋附近盤道旁的石壁上橫刻正楷書為「</span><i style="font-size:20px;"><u>山輝川媚</u></i><span style="font-size:20px;">」,首刻為「</span><i style="font-size:20px;"><u>清光緒癸卯季春</u></i><span style="font-size:20px;">」,落款為「</span><i style="font-size:20px;"><u>郡守恭曾題書</u></i><span style="font-size:20px;">」。此題刻字體工整,這里春光明媚,山川耀輝。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">位于快活三里路旁,有一塊巨石橫臥在亂石之上,這里分兩部分石刻,分別「</span><i style="font-size:20px;"><u>天空</u></i><span style="font-size:20px;">」和「</span><i style="font-size:20px;"><u>泉</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">平視拍照一張,左右兩部分石刻,我用紅線勾勒。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">首先說「</span><i style="font-size:20px;"><u>天空</u></i><span style="font-size:20px;">」石刻,隸書體。首刻「</span><i style="font-size:20px;"><u>民國二年</u></i><span style="font-size:20px;">」,末署「</span><i style="font-size:20px;"><u>劉道忠</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">其次再說「</span><i style="font-size:20px;"><u>泉</u></i><span style="font-size:20px;">」字石刻,居整幅開光處最右側(cè),其跋文為自右向左豎寫「</span><i style="font-size:20px;"><u>余來岱之次年,歲在丙辰。是年春。暴風甚多,寒暖不時,余因之而病。病后因阿堵物有感曰:是物也,何物也?得之則生,弗得則死。豈西人所謂人生之第二生命者耶:然英雄豪杰為汝墳黑其心,滅其性,變易其操守,至死不悟。己不能致者,必欲強人以致之。汝之勢力,不可方物。無論如何不可捉摸之。生龍活虎,一入銅臭范圍,立時與至無靈之蠢鹿頑豕等,真可嘆也。余老矣。不能從諸君后,請拭目以觀之。長廬李星源題,民國五年八月</u></i><span style="font-size:20px;">」。泉為古代錢幣之稱,李星源借題發(fā)揮,語意懇切,警人醒世。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">另一塊有「</span><i style="font-size:20px;"><u>目在天海</u></i><span style="font-size:20px;">」石刻,題額為「</span><i style="font-size:20px;"><u>楊萱庭□□□</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">繼續(xù)向北,這里有兩處石刻,一上一下,上面正文「</span><i style="font-size:20px;"><u>仰止</u></i><span style="font-size:20px;">」,題跋為「</span><i style="font-size:20px;"><u>光緒乙丑夏,隨贈內(nèi)閣學士□人先兄登頂,觀日出,嗣宰肥城猶時往眺廿余年,官輒屢倦,游興逐阻,壬子春復來,前塵惆悵,爰題并識。浙嘉升鄉(xiāng)金猷人</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">下面一塊為「</span><i style="font-size:20px;"><u>逃亡二十五日,登此第一高山</u></i><span style="font-size:20px;">」,落款為「</span><i style="font-size:20px;"><u>共和八年十月十有七日 李半無</u></i><span style="font-size:20px;">」。李半無是何許人?1938年 10月 17日為何逃亡?,</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">這塊石刻分四部分,最上「</span><i style="font-size:20px;"><u>良心問己</u></i><span style="font-size:20px;">」,無落款。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">第二處是「</span><i style="font-size:20px;"><u>快活天</u></i><span style="font-size:20px;">」,落款「</span><i style="font-size:20px;"><u>明嘉靖丁未申秋 ,前進士</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">第三層是「</span><i style="font-size:20px;"><u>聳巒昂天</u></i><span style="font-size:20px;">」,豎寫,同樣沒有落款。釋義為跳越溪谷,直入云霄。比喻出人頭地。金·元好問《劉景玄墓銘》:「</span><i style="font-size:20px;"><u>及吾未老,當見汝聳壑昂霄時耳</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">最下面是「</span><i style="font-size:20px;"><u>絕峻飛流</u></i><span style="font-size:20px;">」,同樣沒有落款。</span></p> <p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="font-size:20px;">絕峻飛流</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">豎寫「</span><i style="font-size:20px;"><u>在山泉</u></i><span style="font-size:20px;">」,額題為「</span><i style="font-size:20px;"><u>秋日</u></i><span style="font-size:20px;">」,落款「</span><i style="font-size:20px;"><u>□南朱家寶</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">這塊石頭刻三組,最上正文「</span><i style="font-size:20px;"><u>寒云</u></i><span style="font-size:20px;">」,落款「</span><i style="font-size:20px;"><u>甲寅暮春,袁克文</u></i><span style="font-size:20px;">」,袁世凱之子,民國四大公子之一。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">中間正文為「魯邦所瞻」,無題額和落款,源自《詩經(jīng)·魯頌》中「</span><i style="font-size:20px;"><u>泰山巖巖,魯邦所瞻</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">最下面是「</span><i style="font-size:20px;"><u>世事如棋局,吾儕幸此×云橋,泉不斷,滌盡古今愁,民國二十一年季夏,嘉定王元增、湘潭吳貞纘、黃梅魯師曾、龍巖章奇光、閩侯林克俊、湘陰蕭崇道同志」</u></i><span style="font-size:20px;">。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">旁邊還有一個石刻,全文「</span><i style="font-size:20px;"><u>世事如棋局 ,吾儕幸此步云橋,泉不斷滌盡古今愁。民國二十一年季夏,嘉定王元增 、湘潭吳貞瓚、黃梅魯師曾、龍巖章奇光、閩侯林克俊、湘陰蕭崇道同志</u></i><span style="font-size:20px;">」。王元增系民國著名監(jiān)獄學家,吳貞瓚山東高等法院院長,亦是名人學士同游泰山,感嘆世事多變而銘石記事。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">河床對岸山石下方,有幾組石刻,在后面一一敘述。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">這塊整石分上下四組,先說第二組為「</span><i style="font-size:20px;"><u>氣象巖巖</u></i><span style="font-size:20px;">」,題額為「</span><i style="font-size:20px;"><u>民國三年歲次甲寅初秋</u></i><span style="font-size:20px;">」,落款為「</span><i style="font-size:20px;"><u>泰安縣知事丁其璋所題</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">「巖巖」是「</span><i style="font-size:20px;"><u>巖巖</u></i><span style="font-size:20px;">」的繁體字,出自《詩·魯頌·閟宮》中的「</span><i style="font-size:20px;"><u>泰山巖巖,魯邦所詹</u></i><span style="font-size:20px;">」。形容泰山的高大雄偉,威嚴峻峭。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">第三組為「</span><i style="font-size:20px;"><u>至此始奇</u></i><span style="font-size:20px;">」石刻,橫刻行書。無首刻,無末署,不知何時何人所題。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">第四組為「</span><i style="font-size:20px;"><u>水流云在</u></i><span style="font-size:20px;">」,首刻「</span><i style="font-size:20px;"><u>光緒戊寅</u></i><span style="font-size:20px;">」,落款「</span><i style="font-size:20px;"><u>鐵嶺增瑞題</u></i><span style="font-size:20px;">」。語出杜甫《江亭》的「</span><i style="font-size:20px;"><u>水流心不竟,云在意俱遲</u></i><span style="font-size:20px;">」。意喻淡泊以明志,寧靜以致遠。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">其實最上石刻就是「</span><i style="font-size:20px;"><u>民國廿一年三月,偕同馮公玉祥,登泰山,宿山頂 ,觀日出,騰沖李根源顯記</u></i><span style="font-size:20px;">」,豎刻隸書,李根源是民國時期從云南出來的最具影響力的人物之一,這里記載了他與民國時期愛國將領(lǐng)、著名民主人士馮玉祥將軍游覽泰山的經(jīng)過。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">旁邊有一處石刻,為「</span><i style="font-size:20px;"><u>宣統(tǒng)己未夏五,黃巖王舟瑤、茂名林鶴年、寧海章授、章華石門沈焜、程烏、劉承干同游</u></i><span style="font-size:20px;">」,這里王舟瑤清末曾任職兩廣學務處,監(jiān)督兩廣師范學堂;林鶴年是清末詩人??磥硎遣抛蛹讶送?,興起而題字以紀。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">本篇敘述從回馬嶺、增福寺、迎天坊、二虎廟,到中天門,眾多石刻于盤道旁邊山坡樹林石壁上,頗有王維的「</span><i style="font-size:20px;"><u>白云無盡時</u></i><span style="font-size:20px;">」,山高水遠,陡峭的盤路鑲嵌其中,泰山之壯美,盡在登攀中。</span></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="font-size:20px;">2025年4月14日</span></p>